Markmið Landsvirkjunar er að vera leiðandi í sjálfbærri nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og stuðla að aukinni þekkingu, nýsköpun og tækniþróun á því sviði. Til að vinna að þessu markmiði eru stundaðar margháttaðar rannsóknir á lífríki landsins, veðurfari, vatnafari, jöklum, jarðfræði, o.fl. Jafnframt eru áhrif virkjana á lífríki, vatn og fleiri þætti vöktuð og áhrif mótvægisaðgerða metin. Fjölmargir aðilar, háskólar, rannsóknastofnanir, fyrirtæki, einstaklingar og vísindamenn, innan sem utan Íslands, vinna að þessum rannsóknum.

Efnahagsleg og samfélagsleg áhrif

Nýlegar athuganir gefa vísbendingar um að raforkusala um sæstreng kynni að vera arðbær íslenskum raforkuvinnsluaðilum og á sama tíma hagkvæm raforkukaupendum handan Atlantshafsins. Arðsemin er þó háð þeim tvíhliða samningum sem kynnu að takast milli Íslendinga og erlendra viðsemjenda, m.a. um raforkuverð en ekki síður um ábyrgð aðila og skyldur hvað varðar ýmsa áhættuþætti. Undanfarin misseri hefur Landsvirkjun unnið að því dýpka skilning fyrirtækisins á undirliggjandi áhættuþáttum en enn er þörf á að auka við þá þekkingu.

Sökum stærðar verkefnisins er breið samstaða á Íslandi nauðsynleg ef verkefnið á að fá brautargengi. Frekar þarf að rannsaka þjóðhagsleg, samfélagsleg og umhverfisleg áhrif framkvæmdarinnar og tryggja að opinská umræða eigi sér stað á Íslandi um niðurstöðu þeirrar vinnu. Nokkur vinna hefur þegar verið framkvæmd í þessu tilliti og má þar nefna vinnu ráðgjafahóps iðnaðar- og viðskiptaráðherra og rannsóknir Gamma á áhrifum sæstrengs á íslensk heimili.

Hvaðan kæmi orkan?

Sæstrengur studdur af vatnsaflsvirkjunum á Íslandi gæfi möguleika á að flytja orku bæði til og frá Íslandi. Endurnýjanleg raforkuvinnsla í Evrópu er mestmegnis í formi ófyrirsjáanlegrar vinnslu með vindorku eða sólarorku. Hins vegar er eftirspurnin breytileg bæði innan dags og innan árs og standa Evrópulönd frammi fyrir því að þurfa að tryggja að til staðar séu orkukostir sem geta unnið á móti sveiflum sem fylgja orkuvinnslu með vind- og sólarorku. Orkukerfi Íslands býr yfir þessum eiginleikum og með tilkomu sæstrengs gæti Ísland boðið raforku sem hægt væri að stýra í samræmi við þörf. Þannig gæfi sæstrengur færi á að nýta betur þau verðmæti sem eru fólgin í stýranlegri orku á Íslandi og verða ekki fullnýtt í lokuðu kerfi.

Sæstrengur gæfi Íslendingum tækifæri til að nýta orkulindir landsins betur og auka þar með afraksturinn af þeim fyrir þjóðarbúið.

Hluti útfluttrar raforku yrði til með bættri nýtingu á Íslandi en með tengingu yrði unnt að vinna meira rafmagn í núverandi vatnsaflsvirkjunum. Innrennsli í vatnslón íslenskra virkjana er mismikið eftir árum en langflest ár er innrennslið meira en þarf til að hægt sé að uppfylla orkusölusamninga. Í einangruðu orkukerfi fer slík ótrygg orka til spillis en með tengingu við stærri markað myndi hún nýtast að hluta. Þar að auki nýta íslenskir viðskiptavinir sjaldnast alla þá orku sem þeir eiga rétt á sem eykur enn á vannýtingu í íslenskri orkuvinnslu. Á þurrkatímum eða ef upp koma ófyrirséðir atburðir í raforkukerfi Íslands, væri hægt að minnka útflutning um sæstreng eða flytja inn tímabundið.

Hluti orkuöflunar yrði með nýframkvæmdum og koma þar til greina hvort sem er verkefni á núverandi orkuvinnslusvæðum eða nýjum.  Nýframkvæmdir í vatnsafli, jarðvarma eða vindorku og eru háðar þeim ramma sem íslensk stjórnvöld setja orkuvinnslufyrirtækjum, t.d. með rammaáætlun.

Grunnathuganir á fjárfestingarkostnaði og lagningartíma mögulegs sæstrengs sýna að hagkvæmast er að fara stystu leið ef aðrar forsendur haldast óbreyttar.  Stysta leið sæstrengs milli Íslands og Bretlands væri tæplega 1.000 km en nokkrir fýsilegir landtökustaðir á Íslandi og í Bretlandi hafa verið metnir auk mismunandi strengleiða.  Í tilfelli landtökustaða á Íslandi hefur auk raforkukerfis Íslands verið litið til tæknilegra þátta eins og hafdýpis, botngerðar, ölduhæðar, fiskveiða og siglingaleiða en Bretlandsmegin hafa rannsóknir meira miðað að aðgengi að þarlendu raforkuflutningskerfi.  Næstu skref hvað varðar frekari rannsóknir á mögulegri legu sæstrengs snúa til dæmis að frekari samanburði á hagkvæmni lendingarstaða og áhrifum á aðra starfsemi, svo sem fiskveiðar og olíuvinnslu og síðast en ekki síst umhverfisáhrif.

Statnett og National Grid, eigendur og rekstraraðilar raforkuflutningskerfa Noregs og Bretlands, eru að þróa sæstreng milli landanna sem yrði 1.400 MW og yfir 700 km langur.

Þriðja stoðin í raforkukerfinu

Landsvirkjun hefur ákveðið að meta vindorkugetu á Hafinu af meiri nákvæmni með ítarlegri vindmælingum og hermunum. Einnig verður lagt mat á tillögur varðandi stærð og staðsetningu mögulegra vindlunda. Hér er um talsverða frumkvöðlavinnu að ræða þar sem möguleikar vindlunda hafa ekki verið kannaðir áður á Íslandi.

Meðal þess sem verður rannsakað eru áhrif á umhverfi og samfélag, hagkvæmni uppbyggingar og reksturs og tækifæri sem felast í samspili vind- og vatnsorku. Einnig þarf að rýna lagaumgjörð og reglur og leggja mat á verðmætasköpun vindlunda fyrir raforkukerfið í heild. Samið var við verkfræðistofurnar Mannvit og Eflu um ráðgjafaþjónustu vegna verkefnisins og mun vinnan fara fram næstu tvö árin.

Markmið verkefnisins er að tryggja að Landsvirkjun geti stuðst við ítarlegar greiningar og gögn við ákvarðanatöku um mögulega vindlunda. Frekari rannsóknir og undirbúningur stuðla að markvissum vinnubrögðum við uppbyggingu vindorku sem þriðju stoðarinnar í raforkukerfinu.

Á Íslandi er vindstyrkur mestur að vetri þegar lítið vatn rennur í miðlunarlón Landsvirkjunar. Þannig fer vinnsla raforku úr vindi og vatnsafli einkar vel saman.